Πώς να φτιάξετε έναν Έλληνα στην Ολυμπία

Το κακό με κάτι μέρη σαν την Αρχαία Ολυμπία, είναι να μην πας φορτωμένος με προσδοκίες. Να μην έχεις μάθει και πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή των Αρχαίων και να μην κάνεις συγκρίσεις με άλλες κοιτίδες πολιτισμού, όπως για παράδειγμα, την Τοσκάνη.

Βολτάροντας το βράδυ, στο μίζερο χωριό της Ολυμπίας, κουβαλούσα την «γκρίνια» μέσα μου και ισορροπούσα μεταξύ απογοήτευσης και αναμονής για την αυριανή μέρα του αρχαιολογικού χώρου.

Έψαχνα ευκαιρία να «ανακρίνω» κάποιον και να μάθω τι είναι αυτό που κάνει όλους αυτούς τους βαριεστημένους σύγχρονους «Ολύμπιους» ή «Ολυμπίτες»… να βράζουν μέσα στην κακογουστιά και στην προχειρότητα. Όσο η υπόλοιπη οικογένεια διάλεγε βιβλία σε έναν υπαίθριο πάγκο, μου έτυχε μια απρόβλεπτη παρέα εφήβων, στα σκαλάκια του παλιού σταθμού. Κάθισα δίπλα τους και άρχισα να πιάνω συζήτηση με τον πιο φλύαρο δεκαπεντάχρονο.

Προσπάθησα να καταλάβω πώς μεγαλώνει ένα παιδί σε ένα τέτοιο «θεϊκό» μέρος, βουτηγμένο στο πιο όμορφο περιβάλλον της Ευρώπης και ίσως του κόσμου. Γιατί δεν είναι και πολύ συνηθισμένο να ταιριάξει τόσο αρμονικά ο πολιτισμικός με τον φυσικό πλούτο. Περίμενα να μου πει ότι πήγε την κοπέλα του βόλτα στον Κλαδέο να τις δείξει τις «πεταλούδες», ότι το ΄σκασαν με έναν φίλο στις όχθες του Αλφειού και τους έψαχνε η μάνα τους, ότι οι κάτοικοι της γειτονικής Κρέστενας τους μισούν γιατί αυτοί είναι τόσο «υπέροχοι» απόγονοι σπουδαίων Ελλήνων και ότι, στο σχολείο, οι καθηγητές προσπαθούν να μετριάσουν την «αλαζονεία» τους εξαιτίας της μεγάλης τύχης να γεννηθούν σ΄ ένα τέτοιο μέρος. Τι απογοήτευση! Στη μισή ώρα της κουβέντας δεν μπόρεσα να διακρίνω καμία ιδιαιτερότητα, κανένα πολιτιστικό στοιχείο ξεχωριστό, καμία έφεση, κλίση ή διάθεση για τέχνες, υπερβάσεις, αγάπη για τη φύση και γνώση για τις Ολυμπιάδες. Ρώτησα για το τι λένε στο σχολείο, για τον τόπο τους και μου απάντησε πως διδάσκονται ακριβώς την ίδια ύλη που διδάσκονται οι μαθητές σε όλη την Ελλάδα. Πως δε συζητούν τίποτα πέρα από την εθνική ιστορία και ότι σπανίως κάνουν καμιά εκδρομή στον αρχαιολογικό χώρο γιατί δεν επιτρέπει η εφορεία αρχαιοτήτων.

Είχα λοιπόν να κάνω με άλλον ένα «ομογενοποιημένο» Έλληνα. Με άλλον ένα «γελασμένο» άνθρωπο που ο συγκεντρωτισμός τον πέταξε στα σκουπίδια του άχρωμου νεοελληνικού πολιτισμού. Γιατί ο μαθητής από την Ολυμπία χρειάζεται ουσία, διαφορετικότητα, ταυτότητα, ανάταση και όραμα για τη ζωή του. Κι όλα αυτά θα τα βρει ξεκινώντας από την ιστορία του τόπου και όχι της χώρας του. Πρώτα πρέπει να δέσει τη συνείδησή του με το δέος της δικής του «πατρίδας», που είναι τα δέντρα, τα ποτάμια, οι σκιές και η δροσιά τους. Ύστερα είναι οι ιερές πέτρες που στοιβάζονται στο τοπίο και θυμίζουν γιατί κάποιοι επέλεξαν αυτό το μέρος να γίνει το κέντρο του ελληνικού κόσμου. Και σπουδαιότερος είναι ο τρόπος που θα βρει ο δάσκαλος να τον κάνει να αισθανθεί ανωτερότητα, υπερηφάνεια, έπαρση, αλαζονεία, οργή, εκνευρισμό, πανικό για δημιουργία. Να τον κάνει να αισθανθεί υπεύθυνος να ξεπεράσει τη «ράτσα», αφού πρώτα τη γνωρίσει καλά. Κι όταν λέω «ράτσα» δεν αναφέρομαι στο αίμα αλλά στη συνέχεια.

Ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί γινόμαστε Έλληνες με την ιστορία της Ελλάδας και όχι με την ιστορία του τόπου μας. Γιατί η καλλιέργεια της πολιτιστικής μας συνείδησης δεν ξεκινά με τη γνώση, τη μνήμη και την κατανόηση του δικού μας χώρου, που μεγαλώνουμε, πονάμε και συνδέουμε με την πρώτη μας ταυτότητα; Γιατί χανόμαστε στο αμφιλεγόμενο και μακρινό των συγκεντρωτικών γεγονότων του έθνους και δεν δίνουμε την πρώτη, μεγάλη αξία στο μέρος μας; Γιατί το σχολείο προσανατολίζει το μυαλό μας σε άλλους προορισμούς ενώ ταυτόχρονα απαξιώνει τον θησαυρό που έχουμε δίπλα μας;

Ο πολιτισμός, η κουλτούρα και ταυτότητα της περιοχής μας έχουν μεγαλύτερη ελληνική αξία από τη «φασματική» εθνική αξία της ευρύτερης συνείδησης. Πρώτα, πρέπει να γίνουμε Έλληνες στην ψυχή μας, στο σπίτι μας, στο χωριό μας, στην περιοχή μας και μετά να ενταχθούμε στο έθνος. Αλλά εμείς ξεκινήσαμε ανάποδα, αγνοώντας την αληθινή μας ζωή και τον πλούτο της ιδιαιτερότητας. Κάποιοι θεώρησαν ότι στο όνομα της δημιουργίας του «ελληνικού κράτους», πρέπει να καταστρέψουμε τις κοινότητες και την ελληνική συνείδηση. Μ΄ αυτές τις κοινότητες όμως, σώθηκε ο Ελληνισμός για χιλιάδες χρόνια. Μ΄ αυτή τη γνήσια συνείδηση ελληνικότητας διατηρήθηκε ο τόπος και η πατρίδα του Έλληνα που ένιωθε άξιος να υπάρχει και να διαιωνίζεται.

Κι αν το παράδειγμα είναι εύστοχο για την Αρχαία Ολυμπία, ισχύει όμως και για όλη την Ελλάδα. Ακόμα και στο πιο άσημο πολιτισμικά μέρος, υπάρχει πολύ μεγάλος πλούτος να αγαπήσει ο άνθρωπος και να νιώσει αυτοπεποίθηση. Ας τον βρει το σχολείο να του τον δείξει. Αυτό το έλλειμμα είναι που μας σπρώχνει ακόμα πιο βαθιά στο πηγάδι της ανυπαρξίας και δε λέμε να το καταλάβουμε, η αυτογνωσία κι αυτή η ρημάδα η ανικανότητα να πιστέψουμε στον εαυτό μας…

 Aνδρέας Ζαμπούκας
 καθηγητής κλασικής φιλολογίας


protagon