Πρωτομαγιά : ανοιξιάτικη γιορτή, πολύ πριν γίνει εργατική, κοντά πάντοτε στο Πάσχα, συνδυάζει αρχέγονα λατρευτικά στοιχεία που σχετίζονται με τη λατρεία των νεκρών (Λεμούρια, Ροζάρια) και την αναγέννηση της φύσης. Θεωρείται παρετυμολογικά ευνοϊκή για τα μάγια, όπως και ολόκληρος ο μήνας Μάιος.Η Πρωτομαγιά είναι εθιμικά μια από τις δημοφιλέστερες γιορτές του ελληνικού λαού ιδιαίτερα στο βορειοελλαδικό χώρο.
Ο βαρύς χειμώνας, ο οποίος συνήθως επικρατεί στη Μακεδονία και κυρίως στην κατ’ εξοχήν ορεινή περιοχή της, με τις πολλές βροχές, τα χιόνια, τον παγετό, το δυνατό κρύο και τις ομίχλες, κάνει εντονότερη την προσδοκία της άνοιξης και του καλοκαιριού. Έτσι την Πρωτομαγιά γιορτάζεται χαρακτηριστικά και πανηγυρικά η βελτίωση του καιρού, η επικράτηση της άνοιξης και η επικείμενη έλευση του καλοκαιριού, η αναγέννηση προπαντός της φύσης.
Η Πρωτομαγιά στη Δυτική Μακεδονία συνδέεται με ποικίλα έθιμα γονιμικού κυρίως χαρακτήρα, και τραγούδια.
Στη Βλάστη Κοζάνης πρωΐ πρωΐ αδειάζουν τα αγγεία και φέρνουν φρέσκο νερό από τη βρύση. Τα παιδιά κόβουν κλάδους οξυάς και τους φέρνουν στους γύρω από το χωριό λόφους, όπου κυρίως τα κορίτσια στήνουν χορούς, « πιάνοντας το Μάη». Στολίζουν τις μέσες τους με λυγαριές, για να μην τους πονάει τον Ιούνιο στον θερισμό.
Στο Τσακνοχώρι Βοϊου στολίζουν τις πόρτες των σπιτιών με πρασινάδες, ενώ στη Γαλατινή κρεμούν στη βρύση ένα πράσινο κλαδί και τρώνε κάτι πρωΐ - πρωΐ, για να « μην τους τσακίσ΄ ο κούκος».
Εκεί στον λόφο οι Φλωρινιώτες παραδοσιακά μέχρι σήμερα χαίρονται τη φύση, χορεύουν και τραγουδούν. Επικαλούνται επίσης τον άγιο Ιερεμία, που γιορτάζει τη Πρωτομαγιά, για να φύγουν από τα σπίτια τους ποντίκια, φίδια κλπ. με την έλευση του Μάη. Έτσι χτυπώντας τον μασά, ένα μέλος της οικογένειας, γυρίζει την παραμονή όλο το σπίτι και τους βοηθητικούς χώρους του φωνάζει μεταξύ άλλων: «Γιερεμία, συντελεία στα ποντίκια ( ή στα φίδια κλπ. )», ή «φύγετε γάτες, φίδια, ποντίκια, γιατί έρχεται ο Μάης ».
Και στα τραγούδια της Πρωτομαγιάς οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας θεωρούν τον Μάη ως τον κατ’ εξοχήν μήνα της άνοιξης και τον προπομπό του καλοκαιριού.
Έτσι το παρακάτω πολύ γνωστό και ευρύτατα διαδεδομένο τραγούδι το τραγουδούν την Πρωτομαγιά στην Κοζάνη και αλλού, όταν οι οικογένειες γυρίζουν στολισμένες με πρασινολούλουδα από την εξοχή. Είναι η εποχή που με τη βελτίωση του καιρού είναι πλέον εφικτά τα μακρινά ταξίδια και η επιστροφή των ξενιτεμένων στο γενέθλιο τόπο τους,
Λευκοπηγή Κοζάνης
Τα χαράματα της Πρωτομαγιάς όλα τα κορίτσια του χωριού ντύνονται με τοπικές παραδοσιακές φορεσιές και βγαίνουν έξω από το χωριό. Εκεί μαζεύουν λουλούδια και κάνουν στεφάνια. Τρίβουν τα μάγουλά τους για να κοκκινίσουν με τις κουκλίτσες (παπαρούνες) και δένουν στο κεφάλι ή στη μέση χλωρή βρίζα για να μην πονούν.
Στη συνέχεια χορεύουν και τραγουδούν παλαιά δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο Μάη και αργότερα, μέσα στο πρωινό, κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού όπου και χορεύουν κρατώντας λουλούδια τραγουδώντας:
Τώρα Μαγιά, τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι,
Τώρα φουντώνουν τα κλαριά και βγάζ΄ η γη χορτάρι,
τώρα κι ο ξένος βούλεται να πάγει στα δικά του.
Νύχτα σελώνει τ’ άλογο, νύχτα το καλιγώνει...
και το παραδοσιακό τραγούδι συνεχίζει:
Βάζει τα πέταλα αργυρά, καρφιά μαλαματένια.
Βάζει τα φτερνιστήρια του, ζώνει κι του σπαθί του
Κι η κόρη που τον αγαπά κρατεί κερί και φέγγει.
Με το ‘να χέρι το κερί, με τ’ άλλο το ποτήρι
κι όσα ποτήρια τον κερνά, τόσες βουλές του λέει:
- Πάρε μ΄, αφέντη μ΄, πάρε με κι εμένανε κοντά σου,
να μαγειρεύω να δειπνάς, να στρώνω να κοιμάσαι,
να γίνω κι ασημόκουπα να πίνεις το κρασί σου.
Εσύ να πίνεις το κρασί κι εγώ να λάμπω μέσα.
- Κει που πηγαίνω, κόρη μου, γυναίκες δεν διαβαίνουν,
Κει ’ναι λύκοι στα βουνά και κλέφτες στα ντερβένια
κι εσένα παίρνουν, κόρη μου, κι εμένα με σκλαβώνουν.
Σε χορευτικό τραγούδι ακολουθεί παραλλαγή του από τον Πελεκάνο Βοϊου,
ο λαός εκδηλώνει την προσμονή του για τον Μάη και την άνοιξη που φέρνει:
Μάη, Μάη , χρυσομάη, τι μας άργησες και δεν φάνηκες,
να μας φέρεις τα λουλούδια και την άνοιξη;
Λούσου κι άλλαξε, μπεΐνα, κοντά μου πλάγιασε.
Για ’τος, για ’τος από πέρα, με τριαντάφυλλα, με καρόφυλλα.
Σε άλλο τραγούδι, πολύ διαδεδομένο επίσης στον δυτικομακεδονικό χώρο, ο Μάης θεωρείται ο μήνας, που παράλληλα με το ξύπνημα της φύσης μετά τη βαρυχειμωνιά, προκαλεί διέγερση ερωτικών αισθημάτων, γι’ αυτό και διατυπώνονται σχετικές συμβουλές.
Άλλωστε γενικότερα ο Μάης, καθώς έχει συνδεθεί παρετυμολογικά με τη μαγεία, είναι μήνας συνδεδεμένος με ποικίλες προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
Κι εμείς το Μάη τον ξέρουμε πως είναι σκανταλιάρης,
που σκανταλίζει όμορφες χήρες και μαυρομάτες !
Το Μάη κρασί μην πίνετε, όξω μην κοιμηθείτε.
Τρία παιδιά παλάβωσαν και πήραν τα σοκάκια.
Σέρνουν ψωμί για τα σκυλιά και κρέας για τ’ αγρίμια,
σέρνουν κι αγαποβότανο γι΄ αυτές τις μαυρομάτες.
Στο παρακάτω τραγούδι από τα πολλά σχετικά της επαρχίας Βοϊου Κοζάνης, διατυπώνονται οι προσδοκίες όχι μόνο του ανθρώπου, αλλά και των άλλων ζωντανών οργανισμών, από τον όμορφο μήνα της άνοιξης, που στ΄ όνομά του εξυμνούνται οι ομορφιές της φύσης και της ζωής:
Απρίλη, Απρίλη δροσερέ, Μάη καμαρωμένε,
σε μήνυσαν, Μάη μου, τα πρόβατα ν΄ αξιώνεις ( = αυξάνεις ) τα χορτάρια,
Σε μήνυσαν οι όμορφες ν΄ αξιώνεις τα λουλούδια,
σε μήνυσαν και τα πουλιά της άνοιξης τ΄ αηδόνια
ν΄ αξιώνεις τα κοντά κλαδιά και τα ψιλά δενδράκια.
Την ίδια μέρα οι γυναίκες συνηθίζουν να συγκεντρώνουν τα χόρτα που χρησιμοποιούν για τα φάρμακα (βότανα) και να βγάζουν το ασπρόχωμα ή ασημόχωμα που προορίζεται για λούσιμο όλο το χρόνο. Πιστεύουν ότι έτσι η ψώρα και οι λειχήνες εξαλείφονται. Μάλιστα η εξαγωγή του χώματος αυτού από συγκεκριμένο σημείο γινόταν με συμμετοχή πολλών γυναικών μαζί και με τραγούδια.
Τη Χελιδόνα γιορτάζουν τα παιδιά της Αιανής
Παιδιά 6-12 χρόνων κάθε χρόνο την 1η του Μάρτη, αναβιώνουν το έθιμο της Χελιδόνας για να υποδεχτούν την άνοιξη. Κρατώντας στα χέρια ξύλινα ομοιώματα χελιδονιού, γυρίζουν στα σπίτια του χωριού και τραγουδούν:
Χελιδόνα πέρασε απ τη μαύρη θάλασσα,
θάλασσα κι αν πέρασε έκατσε και λάλησε.
Πρωτομαγιά στη Σιάτιστα
Η Πρωτομαγιά είναι μία από τις προσφιλέστερες και ωραιότερες γιορτές της Ελληνικής υπαίθρου. Στη Σιάτιστα η Πρωτομαγιά τα παλιά χρόνια γιορτάζονται στο εξωκκλήσι του Αγίου Χριστοφόρου. Σήμερα γιορτάζεται σε διάφορα σημεία της πόλης και τραγουδιούνται πολλά τραγούδια.
Το έθιμο του "Κλείδωνα" στο Κοσμάτι Γρεβενών
Την παραμονή της Πρωτομαγιάς αναβιώνει στο χωριό το έθιμο του «Κλείδωνα».
Οι γυναίκες λέγοντας τραγούδια του Κλείδωνα τοποθετούν δικά τους αντικείμενα (ασημένιο δαχτυλίδι ή σκουλαρίκι) μέσα σε μια κανάτα για 8 ημέρες και στη συνέχεια τα βγάζουν. Αν κάποιο αντικείμενο πρασινίσει, είναι κακός οιωνός αυτό για την κάτοχό του.
Καλό μήνα!!!
Λένα Δ. Πλόσκα
Μάϊος 2018
πηγές: wikipedia, web, καθημερινή
φωτογραφίες : web
Τα σέβη μου!
ΑπάντησηΔιαγραφή